اهمیت آبیاری در سیستم گلخانه ای
کمبود آبياري :
مسئله اساسي در آبياري اين است که بعد از چه مدتي و به چه مقداري آبياري صورت گيرد.عدم آبياري به موقع و صحيح مي تواند منجر به خسارات زيادي به گياه شود که از آن جمله: به تعويق انداختن عمل فتوسنتز, کند کردن فرآيند رشد, پومردگي ناشي از کمبود آب مورد نياز گياه,کاهش رشد سلولي گياه وکم شدن طول ميان گره ها, برگ ها کوچکتر و ساقه ها سخت و شکننده مي شوند ودر بعضي مواقع تورم برگ را نتيجه مي دهد. در موارد بسياري حاشيه برگ ها مي سوزد وتارهاي کشنده ريشه در هم مي پيچند و مي ميرند.کمبود آب مورد نياز گياه در طولاني مدت ممکن است موجب بروز علائم کمبود عناصر غذائي مورد نياز گياه گردد.
آبياري کم باعث مي شود آب به ميزان کافي در خاک نفوذ نکند و اگر اين کمبود ادامه پيدا کند ريشه ها در ناحيه خشک باقي مانده و مي ميرند, همچنين ريشه هاي جديد نمي توانند در ناحيه خشک به خوبي نفوذ کنند.
آبياري زياد:
به دو صورت مي تواند صورت پذيرد:
الف ) ميزان آب زياد باشد. ب ) تعداد دفعات آبياري زياد باشد.
در يک خاک زهکشي شد [1] با تخلخل کافي نمي توانيم آب زيادي را در خاک نگه داريم زيرا مقدار اضافي آب از خلل و فرج خاک عبور کرده وبه اصطلاح زهکش مي شود و اين پديده را آبشوئي [2] گوئيم.
در صورتي که نمک در سطح خاک تجمع يافته باشدآبشوئي نمک هاي موجود در سطح خاک را کاهش مي دهد و نمک ها را از اطراف ريشه دور مي کند. ولي بايد توجه داشت که آبشوئي مداوم و سنگين سبب مي شود باروري و حاصلخيزي خاک کاهش يابد و تعادل عناصر غذائي خاک را به هم مي زند.
آبياري به دفعات زياد هم مشکلاتي را به همراه مي آورد. غرقاب بودن خاک مقاومت گياه را در برابر بيماري ها کاهش مي دهد و ريشه هاي آبي را توسعه مي دهد که اين ريشه ها دراز ونازک بوده و داراي تعداد کمتري از تارهاي کشنده هستند.آبياري بيش از حد زمان زيادي خاک را مرطوب نگه مي دارد و امکان تهويه خاک را محدود مي کند وکمبود اکسيون منجر به مرگ ريشه مي شود. اولين نشانه اي که ظاهر مي شود پومردگي گياه, کمبود عناصر غذائي و توقف رشدگياه مي باشد چرا که ريشه هاي مرده نمي تواند آب و عناصر غذائي را به خوبي جذب کنند و در اختيار گياه قرار دهند. در اثر آبياري زياد ممکن است گياه در طول روزهاي آفتابي پومرده شوند و در عصر دوباره به حالت عادي برگردند.
از بحث هايي که صورت گرفت متوجه مي شويم که خاک محدوديت هاي زيادي را براي رشد گياه ايجاد ميکند به همين دليل در اينجا به معرفي کشت هيدروپونيک [3] مي پردازيم که اين محدوديت ها را از بين مي برد
معرفي کشت هيدروپونيک:
اصطلاحاً هيدروپونيک در معناي water working مي باشد ودر عمل به معناي پرورش گياه در آب واملاح محلول مي باشد. کشت هيدروپونيک اين امکان را به ما مي دهد که در ازاي کار کمتر و زمان کمتر بازده بيشتري داشته باشيم.
تحقيقات نشان داده است که در کشت آبي اگرچه به خاک نيازي نيست ولي نياز به مواد معدني و عناصر غذائي موجود در خاک غير قابل اغماض است, اصولاً خاک مکاني براي نگه داشتن گياه, عناصر غذائي و محل توسعه ريشه است.درکشت آبي فقط عناصر غذائي مورد نياز در اختيار گياه قرار مي گيرد تا بتواند به خوبي رشد کند واين عناصر به صورت مستقيم در اختيار گياه قرار مي گيرد و گياه هرگز در معرض خطر تنش آبي و کمبود عناصر غذائي قرار نمي گيرد.
به طور کلي در کشت هيدروپونيک هر گياهي مي تواند پرورش يابد ولي بعضي از گياهان رشد و بازده بيشتري دارند مثلاً ميوهاي سته [4] مثل گوجه فرنگي, خيار و فلفل, گياهان برگي مثل کاهو و گياهان علفي.
پياده کردن تکنولوژي هيدروپونيک در يک سيستم گلخانه اي و يک محيط کنترل شده مزيت هاي اقتصادي زيادي را به همراه دارد. در چنين محيطي با کنترل درجه حرارت و ميزان رطوبت و نور در تمام طول سال مي توان گياه زير کشت داشت.
مزيت ها:
کشت آبي مزيت هاي زيادي را شامل مي شود که عبارتند از:
صرفه جوئي زماني و نياز به نيروي کار کمتر:زيرا در کشت آبي نياز به عمليات تهيه بستر خاک و وجين کردن علف هاي هرز و غيره نمي باشد.
حذف بيماري ها در نتيجه حذف خاک.
مصرف بهينه آب به دليل آن که هيچ آبي به هدر نمي رود و علف هرزي وجود ندارد که از آب استفاده کند.
کشت هيدروپونک به توليد کننده اجزه مي دهد که گياه را با تراکم بيشتري کشت کند در نتيجه توليد بيشتري داشته باشد.
يک سيستم کوچک هيدروپونيک در هر جا قابل راه اندازي است.
بازده توليد محصول, بيشتر و رشد سريعتر گياه (در صورت تأمين عناصر غذائي مورد نياز گياه)
ارزش غذائي بالاي محصولاتي که در کشت هيدروپونيک توليد شده اند.
مزه بهتر محصولات.
کشت سالانه در صورت برپائي اين سيستم در محيط گلخانه و فضاي بسته.
-----------------------------------------------------------------------
1- drained
2- leaching
3- hydroponic
4- fruit bearing crops
------------------------------------------------------------------------
منبع:gc-iut.blogfa.com
جلوگیری از خسارت آفات در گلخانه
شرايط ايجاد شده در گلخانه بهتــــرين وضعيت را براي استقرار انواع حشرات و كنه هاي آفت بوجود مي آورد . افزايش سريع جمعيت آفات در گلخانه گاهي اوقات آنچنان غاقل گير كننده است كه تنها يك مديريت كارآمد مي تواند از خسارت آنها به محصول جلوگيري كند . براي كنترل آفات در گلخانه استفاده بي رويه از سموم دفع آفات راه حل مناسبي نيست و به هيچ وجه توصيه نمي شود ...
شرايط ايجاد شده در گلخانه بهتــــرين وضعيت را براي استقرار انواع حشرات و كنه هاي آفت بوجود مي آورد . افزايش سريع جمعيت آفات در گلخانه گاهي اوقات آنچنان غاقل گير كننده است كه تنها يك مديريت كارآمد مي تواند از خسارت آنها به محصول جلوگيري كند . براي كنترل آفات در گلخانه استفاده بي رويه از سموم دفع آفات راه حل مناسبي نيست و به هيچ وجه توصيه نمي شود . مديريت صحيح آفات گلخانه بيشتر بر استفاده از روشهاي پيشگيري استوار است . زيرا اين روشها به مراتب آسانتر و كم هزينه تر از روشهاي مبارزه با آفات پس از ظهور آنها در گلخانه است . پيشگيري از وقوع آفات عمدتاً بر رعايت اصول بهداشت زراعي متكي است كه شامل نابودي يا حذف نه تنها مواد آلوده به آفت بلكه كليه منابع بالقوه آلودگي مي باشد . عمليات پاكسازي مي بايست هم در داخل گلخانه و هم در اطراف آن انجام گيرد و در هر مرحله از توليد محصول مي بايست انجام پذير باشد. رعايت اصول بهداشتي در گلخانه فرآيندي مداوم و در تمام طول سال است.
حفاظت و پيشگيري از آفات را ميتوان در سه مرحله اجرا كرد:الف - مرحله توليد نشاء و كاشت.در اين مرحله مي توانيد از تله هاي زرد چسبنده به ابعاد 13×8 سانتيمتر ( يك تله براي هر50 تا100 متر مربع) براي رديابي اوليه مگس هاي سفيد ، تريپس ها و شته ها استفاده كنيد اين تله ها مي بايست درطول راهروهاي داخل گلخانه ، نزديك در و پنجره ها و محلهاي ورودي هوا نصب شود و حداقل هفته اي يكبار مورد بازديد قرا گيرد . علاوه بر بازديد تله ها بهتر است بوته هاي نشاء يا گياهچه ها را نيز بصورت هفتگي از نظر وجود كنه يا شته بررسي كنيد . وجود كنه هاي تارعنكبوتي را مي توانيد از طريق مشاهده مستقيم كنه بر روي گياه يا مشاهده آثار خسارت آن مشخص نماييد. بر اثر تغذيه كنه هاي دو نقطه اي ( كنه هاي تار عنكبوتي ) نقاط زرد رنگي در سطح برگ بوجود مي آيد . از آنجائيكه تله هاي زرد تنها براي رديابي حشرات بالدار قابل استفاده است رديابي آفات بي بالي مانند كنه ها و يا شته هاي بي بال بصورت مشاهده مستقيم در نشاء ( يا گياهچه) بسيار مهم است . شته ها بيشتر در زير برگها يا اطراف جوانه هاي رويشي و زايشي گياه مستقر مي شوند و از طريق وجود پوسته هاي سفيد رنگ آنها و يا ترشحات چسبنده براق آنها به نام عسلك بر روي اندامهاي مختلف گياه قابل رديابي هستند. علفــــهاي هرز مي توانند منبع مهمـــي براي استقرار حشرات و كنه ها در طول سال باشند . بنـــابر اين مي بايست كليه علفهاي هرز داخل و اطراف گلخانه را نابود كنيد . از قرار دادن هر گونه گياه زينتي در اطراف نشاء ها يا گياهچه هاي جوان خودداري كنيد زيرا اين نوع گياهان نيز مي توانند به صورت منبعي براي استقرار آفات عمل كنند.ب - مرحله توليد محصولدر اين مرحله عمليات توصيه شده در طي مرحله قبل مي بايست ادامه يابد.
توصيه هاي بيشتر عبارتند از :1- كليه بقاياي گياهي را از مسير راهروها و مسير آبياري به سرعت جمع آوري كنيد و هيچگونه توده زباله را داخل و يا نزديك گلخانه به حال خود رها نكنيد2- به منظور جلوگيري از گل آلوده شدن و مرطوب شدن سطح خاك كه محل مناسبي براي تكثير مگس هاي پوسيده خوار ايجاد مي كند . خاك را بخوبي زهكشي كنيد.3- هرگز گياهان متفرقه مانند انواع گياهان زينتي و درختچه هارا داخل گلخانه قرار ندهيد چرا كه اينها بعنوان پناهگاههاي جايگزين براي حشرات، كنه ها و ساير آفات عمل مي كنند.4- در جاهائيكه امكان پذير است از توريهاي محافط استفاده كنيد تا از ورود حشرات جلوگيري شود استفاده از توري يك راه موثر و ساده براي جلوگيري از ورود آفات درشت مانند انواع پروانه هاي آفت، سوسكها ، زنبورها و سن ها به داخل گلخانه است.5- حداقل يك محوطه به پهناي 10 متر فضاي عاري از هر گونه گياه يا چمن زني شده در اطراف گلخانه ايجاد كنيد ( در صورتيكه از علف كشها براي پاكسازي استفاده ميكنيد از عدم پاشش آنها در اطراف پنجره ها و هواكشهاي گلخانه اطمينان حاصل كنيد ). گياهان زنيتي و سبزيجات خانگي محلهاي استقرار خوبي براي حشرات و كنه ها هستند و به همين خاطر در نزديك گلخانه اين گياهان به عنوان علف هرز در نظر گرفته مي شود.
ج) مرحله پايان برداشت محصولدر صورتيكه بوته به حشرات و كنه هاي آفت آلوده شده با شد بلافاصله پس از آخرين برداشت محصول و قبل از حذف بوته ها اقدام به مبارزه با آفت نماييد تا جمعيت انتقالي آفت از يك دوره كشت به دوره ديگر نابوده شده يا به حداقل برسد. اين كار فرصت باقي ماندن و پخش يا پنهان شدن آفت را در درزها و شكاف گلخانه و ديگر جاهاي امن آن به حداقل ميرساند. روشهاي مبارزه با آفات در اين مرحله مي تواند شيميايي و يا غير شيميايي باشد . استفاده از يك آفت كش مناسب قبل و پس از حذف بوته ها از داخل گلخانه معمولا" منجر به از بين رفتن بخش عظيمي از جمعيت حشرات و كنه ها مي شود. از توصيه هاي كارشناســان در اين مورد استفاده كنيد . پس از مصرف آفت كشها و قبل از ورود به داخل گلخانه از انجام تهويه مناسب و كافي در داخل گلخانه اطمينان حاصل كنيد.درجه حرارتهاي بالا بصورت يكنواخت و سراسري حداقل به ميزان 40 درجه سانتيگراد و رطوبت نسبي كمتر از 50 درصد به مدت حداقل 3 تا4 روز بطور موثري حشرات و كنه ها را كنترل خواهد كرد . پس از حذف بوته ها اين روش مي تواند تكرار شود . اين روش در ماههاي گرم تابستان به آساني و با هزينه كمتري قابل اجرا است.پس از اجراي روشهاي فوق الذكر و حذف بوته ها مي بايست با استفاده از تله هاي زرد چسبنده آفات بالدار احتمالي از قبيل تريپس ها ، مگس هاي سفيد و شته ها رديابي شوند . بطور منظم اين تـله ها را بازديد كنيد و اگر آفتي مشاهده كرديد با استفاده از يك روش مناسب ضربه ديگري به آن وارد كنيد
ضد عفوني بستر كشتضد عفوني بستر كاشت ، ذخيره آفات بويوه كنــه هاي تار عنكبوتي و تريپسها را كاهش خواهد داد . روشهاي مختلف ضد عفوني بستر كشت عبارتند از :الف - ضد عفوني خاك با استفاده از بخاربراي گرفتن نتيجه بهتر از اين روش يهتر است خاك تا عمق 15 تا 20 سانتي متر به خوبي زيرورو شده و رطوبت آن در حد مناسبي باشد. از دماسنجهاي خاك براي اطمينان از گرم شدن خاك در حدود 80 درجه سانتيگراد و به مدت 30 دقيقه اطمينان حاصل كنيد اگر درجه حرارت يا مدت زمان آن افزايش يابد ممكن است مشكلاتي از قبيل افزايش املاح يا از بين رفتن آمونياك خاك پيش بيايد ب - ضد عفوني خاك با استفاده از گازهاي شيمياييگاز متيل برومايد به عنوان مرسوم ترين مــاده شيميايي جهت ضد عفوني خاك بكـــار مي رود . گاز دهي مي بايست در خاكي كه حداقل تا عمق 15 سانتيمتر به خوبي زيرورو شده است و حرارت آن حداقل 15 درجه سانتيگراد بوده و از رطوبت مناسبي برخوردار است انجام شود . پس از گازدهي خاك مي بايست به خوبي به مدت 3 تا 7 روز هوادهي شود چرا كه اين گاز براي گياهان و پستانداران بسيار سمي است .متيل برومايد نبايد قبل از كشت محصولاتي كه برگهاي آن مورد استفاده قرار مي گيرد( مانند كلم ) استفاده شود. زيرا برومايد بيشتر در برگها و ساقه هاي گياه تجمع پيدا مي كند. براي ضد عفوني خاك بخار دادن مزيت بيشتري نسبت به گاز دهي دارد زيرا علاوه بر نابودي اكثر آفــات با اين روش هيچ گونه اثر سمي پس از مصرف از خود بجاي نمي گذارد . علاوه بر اين كشت محصول مي تواند بلافاصله پس از سرد شدن خاك و آبياري انجام شود. ج- ضد عفوني خاك با استفاده از انروي خورشيدي با استفاده از انروي خورشيدي بعنوان يك منبع انروي ارزان ميتوان تا حد بسيار زيادي آفات و عوامل بيماريزاي خاكزي و همچنين بذر علفهاي هرز را نابود كرد.بهترين زمان براي اينكار ماههاي گرم تابستان است . مانند دو روش قبل بهتر است زمين قبل از اجراي روش بخوبي زيرورو شده و رطوبت آن در حد مناسبي باشد سپس سطح خاك توسط يك لايه بدون درز و روزنه از جنس پلاستيك شفاف كه از آن نور عبور كند پوشانده ميشود. براي بررسي بهتر تغييرات درجه حرارت در عمق هاي مختلف مي توان از دما سنج هاي خاك استفاده كرد.توصيه مي شود قبل از كشيدن پلاستيك روي خاك مقداري كود دامي تازه با خاك مخلوط شود تا اثر آفت كشي اين روش افزايش يابد.
بهبود و سالم سازی محیط کاشت گیاهان
روشهای بهبود و سا لم سازی محیط کشت گیاهان
1- تناوب زراعی (گردش زراعی): رعایت تناوب زراعی یکی از موثر ترین راههای سالم سازی زراعی است . کشت مستمر و پی در پی گیاه در یک قطعه زمین باعث افزایش حشرات , کنه ها , نماتد ها و علف های هرزی که روی آن گیاه رشد و نمو می کنند شده و خسارات زیادی به بار می آورند . هر خانواده گیاهی , آفات مخصوصی دارد که معمولا قادر نیست به جنسها و گونه های گیاهی دیگر ضرر بزند . در زراعت های پشت سرهم , عملیات مبازه همه ساله چندین بار تکرار می شود که ادامه و تکرار آنها علاوه بر آلوده کردن محیط زیست و کاهش نسبی حاصل خیزی خاک اکثرا سبب پیدایش گروه های مقاوم در حشره کنه ها می شود . اگر تناوب زراعی رعایت شود , تا حدزیادی آسیب رسانی آفت ها و عوامل بیماری زا , کاهش پیدا خواهد کرد . در واقع تناوب کشت در کاهش جمعیت حشرات , بیماری ها و نماتد ها نقش بزرگی را بر عهده دارد.
2- شخم و از بین بردن بقای محصولات و علف های هرز : شخم زدن به منظور مهیا کردن محیط مناسب برای سبز شدن بذر و رشد نمو گیاهان صورت میگیرد . عمل شخم زدن سبب ذخیره رطوبت کافی و راحتی جریان هوا در خلل و فرج خاک شده و محیط مساعدی برای فعالیت موجودات زنده و در نتیجه حاصل خیزی خاک , فراهم می شود . شخم عمیق در زمستان و سرما باعث می شود که تعداد زیادی از لاروها , شفیره ها و تخم های حشرات از بین برود . عمل شخم برای زیر خاک کردن بقای زراعت و پاک سازی مزارع و باغها از علف های هرز , بسیار موثر است .
3-تاریخ کشت : رعایت تاریخ کشت برای جلوگیری از تخریب خاک و بستر کشت مناسب توسط عملیات به موقع ماشین آلات از رشد و تکثیر به موقع تعدادی از آفت ها . عوامل موثر در سالم سازی محیط کشت به شمار می رود . زیرا با تغییر دادن زمان کاشت می توان بعضی از آفت ها را کنترل کرد .
4- انتخاب بذر و نهال سالم : برای داشتن یک مزرعه سالم و بدن آفت در کشت های یکساله و یا چند ساله مخصوصا در سبزی و گلکاری , انتخاب و استفاده از بذر مرغوب الزامی است که باید آن را از گیاهان سالم و بدون آلوده تهیه کرد . در کشت های دائمی باید کوشش نمود که قلمه , پیوند و یا نهال , از نهالستان و خزانه های سالم بدون بیماری و تهیه شود و قبل از کشت از سلامت بذر و نهال اطمینان حاصل نمود .
1-4- سازگاری با محیط : بذر انتخاب شده باید با محیط و آب و هوای منطقه کشت , سازش داشته باشد بنابراین کشت بذری که قبلا از نظر سازگاری آزمایش نشده باشد توصیه نمی شود .
2-4-قوه نامیه بذر : قوه نامیه بذر عبارت است از درصد بذر های که می توانند در مدت زمان معین و شرایط و حرارتی معین (که استاندارد بین المللی تعین کرده است) جوانه زده و در شرایط مناسب و مساعد سبز شود .
3-4- خالص بودن بذر : بذر باید عاری از هر گونه مواد خارجی مانند ذرات خاک , قطعات گیاهی و یا تخم علف های هرز باشد .
4-4-آلوده نبودن به آفت و بیماری: بذر وقتی سالم است که بتواند به خوبی جوانه زده و رشد کند ولی وجود عوامل بیماری زا در سطح و یا در داخل بذر از رشد و نمو جوانه جلوگیری می کند. یکی ازراههای جلوگیری ازگسترش و انتقال بیماری های بذور , ضد عفونی آنها با قارچ کش های سیستمیک است که می توان سلامت گیاه را تا حد زیادی تامین نمود .
5- استفاده از ارقام مقاوم و پر محصول : یکی از راههای جدید بهداشت گیاهی , انتخاب گونه های مقاوم در برابر زیانهای ناشی از حشرا و بیماری ها است
6- ضد عفونی کردن خاک : یکی از روشهای سالم سازی محیط کشت گیاهان , ضد عفونی کردن خاک است . این روش معمولان هزینه بالایی دارد که بیشتر در باغبانی , گلکاری وگیاهان گران قیمت گلخانه و کشت های محدود و خزانه ها انجام می شود .
7- استفاده بهینه از کود ها : مصرف کود های شیمیایی باید بر اساس نیاز خاک و گیاه صورت گیرد . مصرف زیادکود های شیمیایی بویژه با کود های ازته سیب ایجاد تغییرات فیزیولوژی در گیاهان شده و نشو و نمای بعضی از حشرات , کنه ها,وعوامل بیماری زا را گسترش می دهد . بنابراین برای بهبود و سالم سازی محیط کاشت اماده سازی اصولی زمین و اصلاح خاک , از بین بردن بقای گیاهان , رعایت تناوب و بلاخره اجرای عملیات زراعی به موقه و مراقبت لازم نقش اساسی داشته و از نشو و نمای حشرات و عوامل بیماری زا خاک تا حدی زیادی جلوگیری میکنند بطور مثال قارچهای خاک زی بیشتر در اراضی مرطوب و تسطیح شده که آب در قسمت های گود آن جمع می شود, رشد می کند تسطیح اراضی از جمع شدن آب در نقاط مختلف مزرعه جلوگیری میکند . با افزودن ماسه و یا کود پوسیده حیوانی می توان از رطوبت بیشتر از اندازه زمین کاست . به علاوه توجه به تاریخ دقیق و مناسب کاشت کمک زیادی به میزان خسارت حشرات و قارچهای خاک زی میکند .
منابع :
1- بهداشت گیاهان و فرآوردهای کشاورزان . دکتر زمردی
|
روز بخير كاربر مهمان! 
